:عفونت دستگاه تنفسی فوقانی در گربه ها
سرما خوردگي یا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی گربه ها يك بيماري شايع و گاهی كشنده در بين گربه سانان است. اين بيماري علل مختلف ويروسي و يا میکروبی دارد كه بر اساس عامل به وجود اورنده مي تواند علايم متفاوتي نیز داشته باشد. از عوامل معمول سرما خوردگي گربه ها مي توان به دو ويروس كلسي ويروس(Calicivirus یا (FCVو هرپس ويروس (Herpes virus يا FRV يا FHV-1 )اشاره كرد.اين دو ويروس در 90-80 درصد موارد سرما خوردگي از علل اصلي ايجاد کننده اين بيماري هستند. با این وجود گهگاه (20-10درصد موارد) عوامل عفونی ديگري مثل باكتري های بردتلا ،كلاميديا ، پاستورلا ، مایكوپلاسما و يا ريوويروس نيز ميتوانند به تنهایی یا همراه این دو ویروس در ايجاد سرما خوردگی دخيل باشند. اغلب عوامل به وجود اورنده سرماخوردگی بسیار مسری بوده و بیشتر بچه گربه ها را به علت اینکه سیستم ایمنی شان تکامل نیافته مبتلا میسازد. بیشتر عوامل سرما خوردگی از طریق ارتباط مستقیم با گربه بیمار یا تماس با ترشحات الوده به گربه سالم انتقال پیدا می کند. سرما خوردگی در مکان هایی که تعداد زیادی گربه با هم نگهداری می گردند مثل فروشگاه حيوانات ،پرورشگاه ها ، پانسیون ها ،مراکز دامپزشکی ،پناهگاهها و غیره بیشتر دیده می شود.نژاد های پوزه کوتاه مثل نژاد پارسی بیش از سایر گربه ها به ابتلای این بیماری مستعد هستند.هیچ کدام از دو ویروس اصلی ایجاد کننده سرما خوردگی گربه قابل انتقال به انسان نیست.
همانطور كه ذكر شد علايم سرما خوردگي مي تواند بر اساس عامل یا عوامل ايجاد كننده ان متفاوت باشند.
معمولا شروع علائم 3 تا 7 روز بعد از الوده شدن در گربه دیده می شوند. بيشتر اين عوامل كم و بيش يك سري علايم باليني مشتركی همانند بي اشتهايي ،تب ، ضعف ، عطسه ، سرفه ، ترشحات شفاف تا چركي از بيني و چشم، صدای گرفته ، تورم و قرمزی چشم ، کوچک شدن چشم و به هم چسبیدن پلکها ( موارد شديد) ،زخم هاي زبان و دهان و تورم غدد لنفاوي مي توانند داشته باشند. گهگاه این عفونتها می توانند باعث ایجاد علائم مزمن مثل التهاب لثه ، التهاب ملتمحه چشم ،خشکی چشم ، سینوزیت مزمن و احتقان بینی شوند. با این که علل ایجاد عطسه در گربه زیاد اند اما اصولا عطسه کردن بیشتر از 2 روز در گربه های واکسینه نشده می تواند به وجود عفونت دستگاه تنفسی فوقانی اشاره داشته باشد.
ايجاد عفونت ریه یا ذات الریه در اثر اين عوامل به ندرت ديده مي شود (مگر وقتی که بیماری بسیار پیشرفت کرده باشد). اصولا نوع هرپس ويروسی سرما خوردگی علائمش شديدتر از نوع كلسي ويروس است .
دوره بيماري هرپس ويروس حدود 2-4 هفته و كلسي ويروس 1-2 هفته به طول مي انجامد. اغلب بچه گربه ها ي واكسينه نشده دچار اين بيماري می شوند . ترشحات باعث بسته شدن بيني شده و حس بويايي را در گربه كاهش مي دهند.چون بيشتر غذا خوردن گربه ها به واسطه تحريك بويايي است اختلال در بويايي در اثر بسته شدن بینی موجب بي اشتهايي و غذا نخوردن گربه مي شود.
نخوردن اب و غذا باعث ضعف و ناتواني گربه گشته و در موارد شديد حتي میتواند باعث مرگ (بيشتر در بچه گربه ها) شود.در گربه هاي بالغ هرپس ويروس ممکن است باعث التهاب و تورم چشمها بدون ايجاد علايم ديگر سرما خوردگي شود.تشخیص آزمایشگاهی این ویروسها بسیار زمان بر و هزینه بردار هستند به همین خاطر دامپزشک معمولا با دیدن علائم بیماری و با توجه به تاریخچه وشرح حال گربه میتواند تشخیص را بر وجود این نوع عفونت ها بگذارد.
- كدام گروه از گربه ها بيشتر در معرض خطر ابتلا هستند؟
گربه هايي كه به تعداد زياد در يك محل محدود مثل فروشگاه حيوانات ،پرورشگاه ها ، پانسیون ها ،مراکز دامپزشکی ،پناهگاهها و غیره نگهداري مي شوند بسيار يبشتر از گربه هايي كه به تنهايي زندگي مي كنند در خطر ابتلا به اين بيماري هستند.همچنين بچه گربه ها ، گربه هاي پير ، گربه هاي واكسينه نشده ، گربه هاي مبتلا به ايدز (FIV) يا لوسمي (FeLV) و گربه هاي تحت درمان با داروهای کورتیکواستروئیدی(کورتن ها ) يا شيمي درماني بيشتر در معرض خطر ابتلا به سرماخوردگي قرار دارند.
اغلب گربه هايي كه به سرما خوردگي دچار مي شوند بعد از بهبودي مي توانند بيماري را به يكديگر انتقال دهند كه به انها گربه هاي ناقل
مي گويند. برخلاف تصور اين بيماري مختص فصلهاي سرد نيست و در تمام فصول مي تواند ديده شود. تماس مستقيم با ترشحات چشم ،بيني و دهان (در اثر سرفه و عطسه) از گربه مبتلا به گربه سالم راه عمده انتقال بيماري است. با اين حال تماس با ترشحات باقي مانده از گربه بيمار بر روي وسايل مثل ظرف اب و غذا، ظرف دفع فضولات ، قفس های نگاه داري ، البسه يا ديگر مناطق محيط نيز مي تواند به صورت غیر مستقیم باعث انتقال بيماري( مخصوصا کلیسی ویروس) به گربه سالم شود .
توجه داشته باشيد به هيچ عنوان براي درمان گربه سرما خورده اقدام به تجويز دارو هاي سرماخوردگي انساني نكنيد .داروهاي سرما خوردگي انسان حاوي استامينوفن اند كه براي گربه ها بسيار سمي و كشنده است.در صورتي كه سرما خوردگي باعث به هم چسبيدن پلكها یا بینی بچه گربه شده مي توانيد با پنبه اغشته به اب ولرم كم كم روي ترشحات مالیده و انها را پاک نمایید تا منفذ بینی و پلک ها باز شوند. سپس حيوان را به دامپزشك برسانيد. معمولا دوره حاد بیماری حدود 7-10 روز است اما هرپس ویروس ها بعد از این دوره به حالت خفته در امده و می توانند در اثر استرس (جراحی ،بیماری های دیگر ، حمل ونقل ، تغییر خانه و....) یا نقص ایمنی (مثلا در اثر کهولت سن یا استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدی ) در هر سنی دوباره عود کرده و از حیوان دفع شود. نیمی از مبتلایان به کلیسی ویروس تا اخر عمر ویروس را از خود دفع کرده و میتوانند باعث انتقال بیماری شوند.
بیشتر گربه هاي مبتلا را مي توان به صورت سرپايي و بدون احتیاج به بستري شدن و با انجام درمان هاي حمايتي از قبيل تجويز انتي بيوتيك خوراكي و يا چشمي (درمان عفونت های ثانویه) ، داروهاي ضد ويروس (بیشتر برای هرپس ویروس) ، تميز نمودن مرتب ترشحات از روي چشم و بيني ، استفاده از ضد احتقان هاي بيني، استفاده از اشتها اورها، استفاده از غذاهاي بودار ، لذيذ و گرم و همچنين استفاده از بخور درمانی کنترل نمود. اما انهایی که اشتها ندارند ، با دهان باز نفس میکشند و یا تب بالا دارند میبایست بستری شوند تا تحت مراقبت کامل درمان گشته و تغذیه گربه انجام بگیرد. مصرف قطره هاي چشمي حاوي کورتیکواستروئیدها (مثل بتامتازون يا دگزامتازون) در اين موارد توصيه نمي شود. این قبیل داروها باعث تضعیف ایمنی شده و ویروس را فعال تر می کنند .همچنین این داروها در صورت وجود خراش قرنیه باعث پیشرفت و عمیق تر شدن ان گشته و میتواند باعث کور گشتن گربه شود. اصولا تجویز داروهای کورتیکواستروئیدی در بیماری های چشمی گربه تا هنگامی که نتوان هرپس ویروس را رد نمود نباید تجویز شود. فراهم کردن محیطی ارام و به دور از استرس به همراه تغذیه خوب می تواند دوره بیماری را کوتاه و درمان را اسان تر نمایید.
واكسيناسيون به موقع در برابر كلیسي ويروس و هرپس ويروس مخصوصا برای بچه گربه ها از سن 6 هفتگي و بعد از ان تكرار واكسن هر 3-4 هفته يكبار تا پایان 4 ماهگي بهترين راه جلوگيري از انتقال بيماري است. نیمه رها کردن دوره واکسیناسیون می تواند حیوان را به شدت در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دهد. با اين حال هيچ واكسني صد در صد گربه را در برابر بيماري ايمن نمي كند اما میتواند از شدت و حدت بیماری بکاهد. واکسن های غیر تزریقی به صورت قطره برای چکاندن در بینی نیز وجود دارد که در ایران مرسوم نمی باشد.
گربه هاي بالغ را نيز مي توان با تزريق 2 بار واكسن به فاصله 1 ماه از يكديگر در برابر این بیماری واكسينه نمود. خوشبختانه دو جز از سه جز واكسن سه گانه اي كه براي واكسيناسيون گربه ها در ايران مصرف مي شود مربوط به همين كلسي ويروس و هرپس ويروس هستند. جز اخر واكسن مربوط به بيماري پن لوكوپني (ویروس استفراغ و اسهال گربه ها) مي باشد. واکسن های 4 گانه نیز وجود دارد که حاوی کلامیدیا نیز هستند اما از انجایی که فقط کمتر از 10 درصد موارد سرما خوردگی میتواند در اثر این باکتری ایجاد شود تزریق واکسن بر علیه ان ضروری نیست. با این اوصاف به نظر میرسد تزریق واکسن 3 گانه بر واکسن 4 گانه در گربه خانگی ارجحیت داشته باشند. واكسنهای 4 گانه بيشتر در مکان هایی که تعداد زیادی گربه با هم نگهداری می گردند مثل فروشگاه حيوانات ، پرورشگاه ها ، پانسیون ها ،مراکز دامپزشکی ،پناهگاهها و غیره كاربرد دارند.
هرپس ویروس در محیط خارج از بدن بسیار اسیب پذیر بوده و حداکثر تا 18 ساعت میتواند دوام بیاورد اما کلیسی ویروس قوی تر است و تا10-30 روز نیز در محیط میتواند پایدار بماند. براي ضد عفوني نمودن سطوح و يا وسايل مي توان از محلول رقيق شده وايتكس (1 قسمت وايتكس با 30 برابرش آب) استفاده شود .
- براي اينكه احتمال ابتلا در گربه كاهش يابد پيشنهادهاي زير را حتما جدي بگيريد:
1-از نگاه داري بيش از 5 گربه در يك محل كوچك خود داري كنيد.
2-از اضافه نمودن گربه واكسينه نشده به جمعيت گربه های خود ، خودداري نماييد.
3-از ارتباط گربه غريبه با گربه خود جلوگيري نماييد.
4-بهتر است گربه هاي ماده قبل يا حين بارداري با واكسن هاي مخصوص ابستنی واكسينه شوند.
5- از ارتباط بچه گربه ها با ديگر گربه ها تا پايان دوره دوم (معمولا 12 هفتگي ) واكسيناسيون جلو گيري شود.